Prof. Dr. Cengiz Kara

👧 Ergenlik Döneminde Polikistik Over Sendromu 

 

❓ PKOS Nedir?

Polikistik Over Sendromu (PKOS), ergenlik döneminde başlayabilen ve zamanla üreme, metabolizma ve ruh sağlığını etkileyebilen bir hormon dengesizliği hastalığıdır.

PKOS’ta yumurtalıklar normalden fazla erkeklik hormonu (androjen) üretir. Bu durum şu sorunlara neden olabilir:

• Adet düzensizlikleri

• Ciltte sivilce ve yağlanma

• İstenmeyen kıllanma (hirsutizm)

• Kilo artışı ve insülin direnci

• Gelecekte doğurganlık sorunları

​

🧠 PKOS Neden Olur?

PKOS’un kesin nedeni bilinmemektedir.

Ancak birçok faktör birlikte rol oynar:

• Genetik yatkınlık

• Hormon dengesizlikleri

• İnsülin direnci ve kilo artışı

• Çevresel ve yaşam tarzı faktörleri

PKOS genellikle ergenliğin ilk yıllarında yavaş yavaş ortaya çıkar. İlk adet sonrası birkaç yıl boyunca âdetlerde düzensizlik ve cilt sorunları görülebilir. Bu durum bazen normal gelişimin bir parçası olabilir, ancak süreklilik gösterirse dikkatle değerlendirilmelidir.

​

🧪 PKOS Tanısı Nasıl Konur?

Ergenlerde PKOS tanısı koymak erişkinlere göre daha zordur. Çünkü:

• Adetlerin ilk yıllarda düzensiz olması normaldir.

• Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist olması da yaşla ilgilidir.

Bu nedenle tanı konulurken aşağıdaki unsurlar dikkate alınır:

✅ Sürekli âdet düzensizliği (âdet görmeme veya seyrek âdet görme)
✅ Erkek tipi kıllanma, sivilce veya yağlanma
✅ Altta yatan diğer hastalıkların dışlanması (örneğin tiroid, böbrek üstü bezi hastalıkları)

✅ Hormon testleri

📌 Not: Tanı için ilk âdetten sonra en az 2 yıl geçmesi genellikle beklenir.

​

📌 Ultrason PKOS Tanısı İçin Yeterli Değildir

Polikistik Over Sendromuna adını veren "çok sayıda küçük kist içeren yumurtalık"                                                  görünümü ultrasonla saptanabilir ve erişkin kadınlarda tanı koymak için kullanılır.

Ancak:

• Ergen kızlarda yumurtalıklarda bu tür “çok kistli” (polikistik)                                                                                         bir görünüm normal gelişimin bir parçası olabilir.

• Yani ultrasonla görülen polikistik görünüm                                                                                                                   her zaman PKOS anlamına gelmez.

• Ayrıca, ultrasonda yumurtalıkların normal görünmesi de                                                                                            PKOS’un olmadığı anlamına gelmez.

🩺 Bu nedenle, ergenlik çağında sadece ultrason görüntüsüne                                                                                     

      bakılarak PKOS tanısı konmaz. Tanı koyarken hormon düzeyleri,

      âdet düzeni ve diğer klinik belirtiler birlikte değerlendirilir.

​

💊 PKOS Nasıl Tedavi Edilir?

PKOS’un kesin tedavisi yoktur ama belirtileri kontrol altına alınabilir.

Ergenlik dönemindeki tedavi şu başlıklar altında toplanır:

​

A) Yaşam Tarzı Değişikliği (Tedavinin Temeli)

• Dengeli ve sağlıklı beslenme

• Düzenli egzersiz (haftada en az 3 gün, günde 1 saat)

• Kilo kontrolü veya kilo alımının önlenmesi

• Ekran süresinin azaltılması (günde 2 saati geçmemeli)

• Uyku düzenine dikkat

• Psikolojik destek (özgüven ve beden algısı için)

🧠 Küçük kilo kayıpları bile âdet düzeni ve hormon dengesi üzerinde olumlu etki yaratabilir.

​

B) Hormon Dengeleyici İlaçlar (Doğum Kontrol Hapları)

• Östrojen ve progesteron türevlerini birlikte içeren bu haplar

• Adetleri düzene sokar.

• Tüylenme ve sivilceleri azaltır.

• Kız çocuğu ve aile ile birlikte karar verilerek başlanır.

• Kullanılacak ilaç türü, dozajı ve süresi kişiye özel belirlenir.

📌 Bazı kültürel nedenlerle bu ilaçlar tercih edilmeyebilir. Böyle durumlarda sadece progesteron içeren ilaçlar kullanılabilir.

​

C) İnsülin Duyarlılığını Artıran İlaçlar (Metformin)

• İnsülin direncini azaltır

• Kilo kontrolüne yardımcı olur

• Bazı hastalarda âdetlerin düzene girmesine katkı sağlar

➡️ Genellikle yaşam tarzı değişikliğine ek olarak kullanılır.

​

🤝 Tedavide Psikolojik Destek de Önemli

PKOS’lu ergen kızlar, bazen:

• Beden algısı bozukluğu

• Akranlarından geri kalma endişesi

• Doğurganlıkla ilgili kaygılar yaşayabilir

Bu nedenle ergenin ruh sağlığını korumak, tedavinin başarısı için önemlidir. Gerekirse bir çocuk/ergen psikoloğundan destek alınmalıdır.

​

🎯 Sonuç: Ne Yapmalı?

🩺 Ergenlik döneminde aşağıdaki belirtiler varsa bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır:

• Düzenli olmayan âdetler (özellikle 2 yıldan uzun süredir)

• Erkek tipi kıllanma (yüz, göğüs, karın orta hattı)

• Dirençli sivilce (kozmetik, dermatolojik tedavilere yanıt vermeyen sivilceler)

• Kilo artışı ve göbek çevresinde yağlanma

• Ailede PKOS, şeker hastalığı veya erken âdet düzensizliği öyküsü

Erken tanı ve doğru yaklaşım ile PKOS kontrol altına alınabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı, doğru tıbbi destek ve psikolojik güçlendirme ile kız çocukları gelecekteki sağlıklarını güvence altına alabilirler.

​

​

​