Prof. Dr. Cengiz Kara

🍽️ Beslenme Yetersizliğine Bağlı Boy Kısalığı (Nutrisyonel Büyüme Geriliği)
 

📏 Normal Büyüme Neden Önemlidir?

Çocukluk çağı büyümesi, genel sağlık durumunun en iyi göstergelerinden biridir. Sağlıklı beslenemeyen çocuklar, genetik potansiyellerine ulaşamaz ve kısa boy (bodurluk) kalıcı zihinsel etkilerle birlikte görülebilir. Bu durum dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunudur.
 

❓ Malnütrisyon Nedir?

Malnütrisyon; kötü, yetersiz ya da dengesiz beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkan geniş bir yelpazedir.

İki temel formu vardır:

• Yetersiz beslenmeye bağlı zayıflık, kısa boy (bodurluk), vitamin-mineral eksiklikleri

• Aşırı ve dengesiz beslenmeye bağlı fazla kilo, obezite

🔍 Geleneksel anlamda malnütrisyon dendiğinde çoğunlukla az ve yetersiz beslenme anlaşılır.

​

 

 

​




 

⏱️ Malnütrisyon Ne Zaman Boyu Etkiler?

• Akut (kısa süreli) malnütrisyon (süre < 3 ay) → ilk olarak kilo kaybına yol açar ve çocuklar zayıf görünür

• Kronik (uzun süreli) malnütrisyon (süre > 3 ay) → zamanla boy uzaması da durdur ve kısa boy oluşur

Bu çocuklar ağırlıkları ile boyları uyumlu hale geldiği için zayıf görünmez . Böylece beslenme yetersizliği nedeniyle kısa olan çocuklar zayıf görünmedikleri için çoğu kez altta yatan kronik malnütrisyon gözden kaçar.

​

🧩 Malnütrisyon Neden Olur?

1. Primer (birincil) malnütrisyon:

• Açlık ve yoksulluk

• Psikolojik yeme bozuklukları (örneğin: anoreksiya nevrosa)

2. Sekonder (ikincil) malnütrisyon:

Besin alımı yeterli olsa da, bazı hastalıklar nedeniyle                                                                                                        vücut besinlerden yeterince faydalanamaz:

• Çölyak hastalığı

• Kistik fibrozis

• Enflamatuvar bağırsak hastalıkları

• Kanserler, kronik böbrek veya karaciğer hastalıkları

​

📉 Nutrisyonel Büyüme Geriliği (NBG) Nedir?

👶 0–2 yaş arası (süt çocukluğu dönemi): yetersiz serpilme

• Kilo alımı yavaşlar

• Büyüme eğrisi aşağıya kayar

🧒 2 yaş üzeri çocuklarda:

• Önce kilo alımı durur, sonra boy uzaması yavaşlar

• Bu dönemde büyüme geriliği “Nutrisyonel Büyüme Geriliği (NBG)” olarak adlandırılır

Bu çocuklar genellikle boy kısalığı veya ergenlik gecikmesi şikâyetiyle doktora başvururlar.

​

🌍 Gelişmiş Ülkelerde NBG Neden Görülür?

• Obezite endişesi işe aşırı diyet uygulamaları

• Yeme bozuklukları: anoreksiya nevrosa, ortoreksiya (sağlıklı beslenme takıntısı)

• Glutensiz / düşük karbonhidratlı diyetler

• İştah azaltıcı ilaçlar (örneğin dikkat eksikliği ilaçları)

• Kronik sistemik hastalıklar 

​

❗ Nutrisyonel Kısalık Hangi Durumlarla Karışır?

1. Büyüme hormonu eksikliği: İGF-1 eksikliği her iki durumun ortak özelliği olduğu için karışır.

   • Boy ciddi şekilde kısa olur, kilo normalken şişman görünebilir.

   • NBG ise önce kilo sonra boy geriliği yapar.

2. Yapısal büyüme gecikmesi: Kısa boy, kemik yaşı geriliği ve ergenlik gecikmesi ortak özelliklerdir.

   • Çocuk kendi büyüme çizgisinde ilerler, beslenme yeterlidir.

3. Yapısal incelik: Aileler sıklıkla ince çocukları beslenme eksikliği endişesi ile getirir.

   • Boy uzun ama kilo düşükse, bu zayıflık değil ince vücut yapısıdır.

📌 Bu durumların birbirine karıştırılması yanlış tanı ve tedaviye yol açabilir.

​

🩺 Nutrisyonel Büyüme Geriliği Nasıl Teşhis Edilir?

✅ Ayrıntılı beslenme öyküsü alınır
✅ Gerekirse 3–5 günlük beslenme günlüğü tutulur
✅ Günlük kalori alımı ihtiyacın altında ise tanı kesinleşir
✅ Kan testlerinde IGF-1 düşüklüğü görülebilir
👉 Ama bu büyüme hormonu eksikliğiyle karıştırılmamalıdır!

​

🥦 Nutrisyonel Büyüme Geriliği Nasıl Tedavi Edilir?

1. Yetersiz beslenme belirlenir

• Günlük kalori gereksinimi saptanır

• %20–30 fazlası hedeflenir

2. Doğru içerikli diyet verilir

• Protein, karbonhidrat ve yağ dengesi korunur

3. Tıbbi beslenme ürünleri gerekirse kullanılır

• Özellikle iştahı az, seçici yiyen çocuklar için uygundur

4. Multidisipliner yaklaşım gerekebilir

• Çocuk Endokrinoloji

• Beslenme ve Metabolizma

• Çocuk Psikiyatrisi

• Gastroenteroloji uzmanları birlikte çalışabilir

​

🎯 Sonuç

Nutrisyonel büyüme geriliği, zamanında tanınır ve doğru şekilde tedavi edilirse tamamen düzeltilebilir bir durumdur. Ancak tanı gecikirse kalıcı boy kısalığı ve gelişim sorunlarına yol açabilir.

📌 Her kısa çocuk beslenme yetersizliği nedeniyle kısa değildir.

📌 Ancak beslenme yetersizliğine bağlı kısa olanlar zayıf görünmedikleri için sorun atlanabilir.
📌 Büyüme çizgisinde düşüş varsa, çocuk mutlaka bir uzmana gösterilmelidir.