🦴 Çocuklarda Osteoporoz ve Tedavisi

 

📌 Osteoporoz Nedir?

Osteoporoz, kemiklerin kütlesinin ve yoğunluğunun azalması sonucu normalden daha zayıf ve kırılgan hale gelmesi durumudur. Bu hastalık genellikle yetişkinlerde görülse de çocuklarda da ortaya çıkabilir. Çocuklarda osteoporoz, kemiklerin kolay kırılmasıyla kendini belli eder.

​

👶 Çocuklarda Osteoporozun Nedenleri

• Primer (doğumsal) nedenler: En sık görülen örnek Osteogenezis İmperfekta (Cam Kemik Hastalığı). Bu genetik hastalıkta kemikler çok kolay kırılır.

• Sekonder (ikincil) nedenler:

  • Uzun süreli kortizon tedavisi

  • Kronik hastalıklar (bağırsak, böbrek, romatolojik hastalıklar)

  • Hormon bozuklukları (hipogonadizm, diyabet, Cushing, hipertiroidizm)

  • Yetersiz kalsiyum ve D vitamini alımı, yetersiz beslenme

  • Fiziksel hareketsizlik (ör. serbral palsi, SMA gibi sinir-kas hastalıkları)

​

⚠️ Çocuklarda Osteoporozun Belirtileri

• Kolay kemik kırıkları: Omurga kırığı veya alçaktan düşme gibi düşük etkili travmalarla oluşan uzun kemik kırıkları

• Tekrarlayan uzun kemik kırıkları: 10 yaşa kadar en az 2 ve 18 yaşa kadar en az 3 kırık  

   👉 Not: Parmak ve tarak kemiği gibi küçük kemik kırıkları osteoporoz belirtisi sayılmaz​

• Sırt veya bel ağrısı

• Boyda kısalma ya da kamburluk

• Fiziksel aktivitelerde zorlanma

​

🧬 Osteogenezis İmperfekta (Cam Kemik Hastalığı)

• Genetik geçişli bir hastalıktır. Kemiğin bileşimindeki kollajen liflerinin yapısı bozuktur.

• Kemikler çok kırılgandır, küçük darbelerde bile kırıklar oluşabilir.

• Diş ve gözlerde de bazı bulgular (mavi sklera, dişlerde bozukluklar) görülebilir.

• Bu çocuklarda osteoporoz tedavisi daha erken ve yoğun şekilde yapılır.

• Cam kemik hastalığının baskın (dominant) kalıtımlı klasik 4 tipi ve çekinik (resesif) kalıtımlı 10'dan fazla alt tipi vardır.

  • Tip I (Hafif tip): Az sayıda (çoğu kez omurga) kırık, küçük deformite, Yoğun mavi sklera, %50 işitme kaybı, nadiren dişlerde bozukluk

  • Tip II  (Yaşamla bağdaşmaz): Doğum öncesi ve doğumda birçok kaburga ve uzun kemik kırığı, ağır deformiteler, mavi sklera

  • Tip III (Yaşayan en ağır tip): Ağır, ilerleyici deformiteler, kol ve bacakta orta-ağır eğrilme, birçok uzun kemik ve omurga kırığı, dişlerde bozukluk, işitme kaybı, gri sklera

  • Tip IV (Orta tip): Orta derecede deformiteler, hafif-orta eğrilme, dişlerde bozukluk, işitme kaybı

​

​​​​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​

​

​

🧪 Osteoporoz Tanısı Nasıl Konulur?

Çocuklarda osteoporoz tanısı koymak yetişkinlerden daha zordur çünkü kemikler büyüme çağında sürekli değişim halindedir.

🔍 Kullanılan Yöntemler

• Klinik Bulgular: Tekrarlayan kırıklar en önemli ipucudur. Özellikle küçük darbelerle kemik kırılması osteoporoz açısından uyarıcıdır.

• Radyolojik İncelemeler: Kemiklerde incelme ve kırık hatları görüntülenebilir.

• DEXA (Çift Enerjili X-Ray Absorbsiyometri):

  • Çocuklarda kemik yoğunluğunu ölçmek için en güvenilir yöntemdir.

  • Yetişkinlerde “T skoru” kullanılırken, çocuklarda “Z skoru” esas alınır.

  • Z skoru –2’nin altında ise ve çocukta kırık öyküsü varsa osteoporoz tanısı konur.

❗ Önemli Not: Kırık olmadan tek başına düşük DEXA değeri ile osteoporoz tanısı konmaz.​

​​

💊 Osteoporozda Tedavi

1. Genel Önlemler

• 🥛 Kalsiyum ve D vitamini alımının yeterli olması

• 🏃‍♂️Düzenli egzersiz ve fiziksel aktivite (yürüyüş, yüzme, bisiklet vb.)

• Bilgisayar/tablet başında uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınma

• Kırıklara yol açabilecek risklerden korunma 

2. Bifosfonat Tedavisi

• Çocukluk çağında özellikle tekrarlayan kırıkları olan ve kemik yoğunluğu düşük bulunan hastalarda kullanılır.

• Damar yoluyla ya da ağızdan verilebilen bu ilaçlar kemik yıkımını azaltır ve kemiklerin daha sağlam hale gelmesini sağlar.

• Osteogenezis imperfektalı çocuklarda kırık sıklığını ve kemik ağrılarını belirgin şekilde azaltır.

• Tedavi sırasında düzenli aralıklarla DEXA ölçümü yapılarak etkinlik takip edilir.

​

📅 Takip ve İzlem

• Çocuklarda osteoporoz tedavisi uzun sürelidir.

• Düzenli kontrol muayeneleri, laboratuvar testleri ve DEXA ölçümleri gerekir.

• Tedaviye yanıt kişiden kişiye farklılık gösterebilir, bu nedenle her çocuk için kişisel plan yapılır.

​

 

👩‍⚕️ Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

• Tekrarlayan kemik kırıkları varsa

• Boyda kısalma, kamburluk veya sırt ağrısı gelişirse

• Uzun süreli kortizon veya kronik hastalık tedavisi gören çocuklarda düzenli kontroller önemlidir.

​

✅ Sonuç: Çocuklarda osteoporoz nadir ama önemli bir sağlık problemidir. Erken tanı ve uygun tedavi ile kırıklar azaltılabilir ve çocukların yaşam kalitesi artırılabilir.

​

​