Çocuklarda Obezite | Prof. Dr. Cengiz Kara

👶 ÇOCUKLARDA OBEZİTE

🧠 Obezite (Şişmanlık) Nedir?

Obezite, vücutta normalden fazla yağ birikmesidir. Dünya Sağlık Örgütü, obeziteyi “sağlığı bozabilecek ölçüde aşırı ve anormal yağ birikimi” olarak tanımlar. Ne yazık ki günümüzde çocuklarda obezite sıklığı giderek artmaktadır. Türkiye'de çocukların yaklaşık %10-25’i fazla kilolu veya obezdir.

❓Çocukluk obezitesinin önemi nedir?

Çocukluk çağında yağ birikimi ne kadar fazlaysa, şişmanlık ne kadar erken başlarsa erişkinlikte obezite görülme olasılığı o kadar yüksektir. Çocukluk veya ergenlikte başlayan obezite çoğunlukla erişkinlikte devam eder. Tüm dünyada ölümlerin %60’ından obeziteye bağlı kronik hastalıklar (diyabet, kalp ve damar hastalıkları) sorumludur. Dolayısıyla çocuklarda obezitenin önlenmesi daha sağlıklı ve uzun bir yaşam anlamına gelir.

📏Obezite nasıl tanımlanır?

Obezite tanımında en sık kullanılan 2 ölçüm yöntemi:

📉 Vücut kitle indeksi (VKİ) = Ağırlık (kg) / Boy x Boy (m2)

[Ağırlık, boy uzunluğunun karesine bölünür, birimi kg/m2)]

Erişkinlerde; VKİ > 25 ➡ Fazla kilo; VKİ > 30 ➡ Obezite

Çocuklarda; VKİ > %85 ➡ Fazla kilo; VKİ> %95** ➡ Obezite

**Çocuklar büyüdüğü için sabit sayılar kullanılmaz, kısa boy

tanımında olduğu gibi yaşıtlara göre karşılaştırma yapılır.

🔎 Örnek: 8 yaşında erkek çocuk

VKİ = 16 (%50) ➡ Normal
VKİ > 18 (%85) ➡ Fazla kilolu
VKİ > 20 (%95) ➡ Şişman (obez)

📏Bel çevresi: Gövdesel şişmanlık için iyi bir ölçüttür.

🔹Erişkin kadınlarda > 80 cm

🔹Erişkin erkeklerde > 94 cm

🔹Çocuklarda > %90 olması obezite olarak tanımlanır.

📌 Obezite Neden Olur?

Obezitenin iki ana nedeni vardır:

Yaşam tarzı kaynaklı obezite (yanlış beslenme + az hareket)
Hormon ve gen bozukluklarına bağlı obezite (nadir görülür)

Çocuklarda obezitenin %95’inde sorun, alınan kalori ile harcanan

kalori arasındaki dengesizliktir. Eğer çocuklar fazla kalori alıp

yeterince hareket etmiyorsa bu fazla enerji yağ olarak vücutta

depolanır ve kilo artışı olur.

⚖️ Kalori Dengesi Nasıl Bozulur?

Örnek 🍔: 1 hamburger + patates + kola = yaklaşık 600 kalori
Bu kaloriyi yakmak için 1 saat koşmak veya 3 saat yürümek gerekir.

Yani fazla yemek çok kolay, ama yakmak zordur. (7000 kalori = 1 kg yağ)

Bu yüzden hatalı beslenme alışkanlıkları ve hareketsizlik şişmanlığa yol açar.

🔍 Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar:
Fazla kiloya uzun boy eşlik ediyorsa bu genellikle yaşam tarzına bağlı obeziteyi düşündürür.
📌Ancak çocuk fazla kilo aldığı halde boyu kısa kalıyorsa veya büyümesi yavaşsa, mutlaka altta yatan hormonal hastalıklar (örneğin hipotiroidi, büyüme hormonu eksikliği, Cushing sendromu) araştırılmalıdır.

👶 Bebeklik döneminden itibaren aşırı iştah ve çok hızlı kilo artışı varsa, veya kas güçsüzlüğü, yürüme veya konuşmada gecikme gibi gelişimsel sorunlar eşlik ediyorsa, bu durumda da genetik hastalıklar yönünden değerlendirme gerekir.

🚨 Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Sorunları

Çocukluk çağı obezitesi, erken yaşta başlayan birçok ciddi hastalığa neden olabilir:

İnsülin direnci ve tip 2 diyabet
Yüksek tansiyon
Kan yağlarında yükseklik
Karaciğer yağlanması
Erken ergenlik, adet düzensizliği
Hirsutizm ve polikistik over sendromu
Yalancı mikropenis (gömülü)
Uyku apnesi ve horlama
Astım, solunum enfeksiyonları
Deri ve kıl kökü iltihapları, Akantozis nigrikans
Kemik ve eklem sorunları
Böbrek sorunları, ürik asit yüksekliği
Depresyon ve özgüven kaybı
İleri yaşta kalp hastalıkları ve kanser riskinde artış

Bu kronik sağlık sorunları nedeniyle obezite ömrü 10-20 yıl kadar kısaltabilir.

🩺 Obezite Tedavisi Nasıl Yapılır?

Obezitenin tedavisinde en önemli adım, çocuğun bir uzman doktor tarafından değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme sonrasında çocuğa özel bir plan oluşturulur.

🥗1. Beslenme Alışkanlıklarının Düzenlenmesi

Kalori alımı kısıtlanır ama tamamen kesilmez; çocuklar çocuk büyüdüğü için dengeli beslenme önemlidir.
Fast food, abur cubur, gazlı içecekler tüketilmez.
Sebze, meyve, protein ağırlıklı sağlıklı bir beslenme planı uygulanır.

2. Hareketliliğin Artırılması

Her gün en az 30 dakika aktif oyun veya spor
Ekran başında geçirilen sürenin azaltılması
Ailece yürüyüş ve fiziksel aktivitelere zaman ayrılması

3. Psikolojik Destek ve Aile Katılımı

Aile desteği çok önemlidir. Tüm aile sağlıklı beslenmeye özen göstermelidir.
Yemeğin ödül veya ceza olarak kullanılmaması gerekir.
Gerekirse bir psikolog desteği alınabilir.

🎯 Amaç sadece kilo vermek değil, çocuğun sağlıklı bir yaşam tarzı kazanmasıdır.

📍 Sık Sorulan Sorular

❓ Çocuklarda diyet yapmak doğru mu?
❌ Erişkin diyetleri çocuklara uygulanmaz. Kalori çok kısıtlanırsa büyüme durabilir. Diyet planı mutlaka uzman hekim kontrolünde olmalıdır.

❓ Egzersiz yerine sadece beslenme düzenlesek yeterli olur mu?
❌ Hayır. Hem sağlıklı beslenme hem düzenli egzersiziler birlikte uygulanmalıdır.

❓ Obezite ilaçla tedavi edilebilir mi?
💊 Çocuklarda ilaç tedavisi genellikle önerilmez. Ancak çok özel durumlarda, doktor kararıyla kullanılabilir.

👨‍⚕️ Ne Zaman Doktora Başvurmalıyız?

Eğer çocuğunuz;

Yaşıtlarına göre belirgin şekilde kiloluysa
Göbek çevresi yağlıysa
Uyurken horluyorsa
Hızlı kilo alıyorsa

➡️ Mutlaka bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurun.

🧩 Sonuç

Çocukluk çağı obezitesi sadece kilo sorunu değildir. Uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ancak zamanında alınan önlemlerle önlenebilir ve tedavi edilebilir bir durumdur.

🌱 Sağlıklı çocuklar, sağlıklı bir geleceğin temelidir.